Klassieke Chinese Literatuur (2): Het Wateroeververhaal

Tijdens de Yuandynastie van de Mongoolse overheersers in China (1271-1368) ontstonden twee nieuwe artistieke vormen, het drama en de roman. Dit geschiedde in samenhang ,met het toenemende gebruik van de geschreven volkstaal in plaats van de traditionele literaire geleerdentaal. Om het stedelijk publiek van die tijd te kunnen bereiken moesten drama en roman wel een vorm gebruiken die dichter bij de alledaagse taal stond.

Omdat nu de Mongolen over China heersten, kregen minder Chinese geleerden baantjes in het regeringsapparaat. Ook kregen zij van de Mongolen minder faciliteiten om klassieke Confuciaanse studies te verrichten. Zo gingen velen zich op wetenschap of literatuur richten.

Terwijl het drama of de opera vooral in de grote steden bloeide, ontwikkelde de roman zich via beroeps verhaalvertellers onder de bevolking. Wellicht de bekendste roman uit deze tijd, net na de val van de Yuandynastie uitgegeven, is SHUIHU ZHUAN (Het Wateroeververhaal) van Shi Nai’an (1296-1370), dat in 1936 ook in het Nederlands is vertaald.

De roman is gedeeltelijk gebaseerd op historische gebeurtenissen. De hoofdpersoon is Song Jiang, die ook werkelijk heeft bestaan. Song Jiang was een ‘xie’, een woeste vagebond uit de 13e eeuw die een aantal mensen om zich heen verzamelde om ten behoeve van arme mensen de rijken te beroven en het corrupte plaatselijke bestuur te bestoken. Deze Chinese Robin Hood heeft in de roman 108 volgelingen díe voor de klassejustitie op de vlucht zijn, Deze slachtoffers van het rechtsapparaat komen uit alle delen van het land tezamen in het moeras van Liangshan in de provincie Shandong.

We beschikken over weinig betrouwbare informatie over Shi Nai’an, de schrijver van het werk. Hij zou lid zijn geweest van een van de rebellenlegers die uiteindelijk de Mongolendynastie omverwierpen.

Dit is mogelijk, aangezien hij over de rebellen van het Liangshanmoeras zeker met kennis van zaken schreef.

Er zijn drie populaire versies van ‘Het Wateroeververhaal’: een van 100 hoofdstukken, een van 120, en een van 70 hoofdstukken. Deze laatste, ingekorte versie van Jin Shengtan (1608-1661) is de meest gelezen versie geworden in de laatste driehonderd jaar.

‘Het Wateroeververhaal’ is door de eeuwen heen de meest populaire klassieke roman in China gebleven, al heeft het in 1975 aan heftige kritiek blootgestaan. De kritiekcampagne op de roman werd toen gelanceerd als onderdeel van de plaatsvindende strijd tussen de Bende van Vier en mensen als Zhou Enlai en Deng Xiaoping.

In één versie van de roman leidt Song Jiang zijn mannen aan het einde van het boek naar de kant van de keizer om samen met het keizerlijke leger andere rebellengroepen te onderdrukken. Anno 1975 werd dit ‘kapitulationisme’ verbonden met ‘kapitulatieneigingen’ in het heden, waaronder de aanhangers van de Bende van Vier verstonden niet te proberen te streven naar autarkie, maar zich afhankelijk maken van buitenlandse importen.

Vanzelfsprekend accepteerden hun politieke tegenstanders deze interpretatie niet. Ook zij wilden ‘vertrouwen op eigen kracht’, maar dat moest volgens hen niet betekenen dat China zich in een cocon zou ontwikkelen.

Sinds de val van de Bende van Vier is niet alleen Deng Xiaoping, maar ook Het Wateroeververhaal’ weer gerehabiliteerd.

Onlangs is in Beijing een nieuwe engelstalige versie van de roman van de persen gerold en heeft een op de roman gebaseerde Chinese televisieserie een nationale prijs gewonnen.

Het Wateroeververhaal heeft internationale bekendheid gekregen door de vertaling van Pearl S. Buck onder de titel ‘AII Men Are Brothers’. In het Nederlands verscheen de roman, zoals gezegd, in 1936 in twee delen onder de titel ‘Het Wateroeververhaal’. Verder zijn zowel in de Verenigde Staten als in Hongkong Engelse vertalingen verschenen in de zeventiger jaren onder de titel ‘Watermargin’, De pas uitgekomen Chinese engelstalige editie is getiteld: ‘Outlaws of the Marsh”

HARRY FLOOR  in China Nu, jaargang 8, nr 4, 1983