Waarom geeft het Chinese schrift het woord voor ‘thuis’ aan met een varken onder een dak?

“Verlangend dat zowel heerser als onderdaan tezamen in de velden zouden ploegen, wierpen zij de orde van de hogere en lagere klassen omver.”

Iets uit de Culturele Revolutie soms? Nee hoor, deze zin is afkomstig uit de Verhandeling over de letteren van de historiograaf Ban Gu, geschreven in de eerste eeuw na Christus. In deze tekst wordt iets verteld over een van de “Honderd filosofische scholen”, die meer dan tweeduizend jaar geleden heeft bestaan naast het confucianisme en het taoisme: de Landbouwschool.
Met een bevolking die ook nu nog grotendeels op het platteland woont, is de landbouw iets waar je niet omheen kunt als je het over China hebt.
De Chinezen zouden de landbouw hebben geleerd van de mythische keizer Shennong ruim vijfduizend jaar geleden.
Sindsdien is de landbouw nauw verweven geweest met de geschiedenis van China; de eerste keizer van de Mingdynastie (1368-1644) was zelfs een boer.

De landbouw werd destijds zo belangrijk geacht, dat de keizer in hoogst eigen persoon elke lente het landbouwseizoen opende door met veel poeha drie voren te ploegen op een ceremonieel veld. De landbouw is “bedoeld om de staat te verrijken en het volk van voordeel te zijn” schrijft Het boek van het hof van Prins Huai Nan. Alleen hoe de landbouw dit zou moeten realiseren is altijd een strijdpunt geweest.
Xu Xing, een belangrijke vertegenwoordiger van de Landbouwschool, had de revolutionaire gedachte dat zowel heerser als boer op het land moesten werken. Hij zou ooit eens over de gerespecteerde prins Teng tegen de filosoof Mencius het volgende hebben gezegd: “De prins is inderdaad een achtenswaardig mens. Desalniettemin heeft hij nog niet van de Ware Weg gehoord. Waardige regeerders bewerken samen met hun volk de gronden en eten wat het volk eet. Maar hij heeft zijn eigen graanschuren en schatten, zo de mensen dwingend hem te voeden. Hoe kan hij waardig geacht worden?”

Iemand die zijn gedachten eeuwen later bijna letterlijk in de praktijk heeft gebracht is Mao Zedong. Hij is tevens degene die voor de allereerste keer in de Chinese geschiedenis daadwerkelijk de boeren in de politiek betrokken heeft. Zijn plan was om China op te bouwen vanaf de grass roots met de landbouw als basis. Hij poogde dit te doen door de boeren bewust te maken van hun erbarmelijke omstandigheden en hen als politieke kracht te mobiliseren om in opstand te komen tegen de onderdrukking van de landheren. Zijn filosofie heeft geleid tot politieke excessen als de Grote Sprong Voorwaarts, waardoor miljoenen mensen van de honger zijn omgekomen, en tot de Culturele Revolutie, waarbij intellectuelen gedwongen werden op het land te werken.

Uiteindelijk kun je op Mao als leider heel wat aanmerken, maar zijn ideeën over landbouwontwikkeling blijven toch relevant voor het ontwikkelingsdenken in het Westen en de Derde Wereld.
Het enige socialistische land ter wereld dat met zijn landbouw de weg van de collectivisatie is ingeslagen en daarvan ook weer is afgeweken, staat momenteel voor de keuze: een duurzame landbouw of het grote geld? Met een economie die al enkele jaren in recordtempo groeit en een bevolking die massaal opteert voor een televisie en een ijskast, lijkt de keuze al gemaakt.
Maar de problemen voor het platteland van China zijn velerleh bodemerosie, overbeweiding, milieuvervuiling, oprukkende woestijnen… Op de Chinese regering rust nu – nadat de communes weer hebben plaatsgemaakt voor de individuele boer- de zware taak het platteland te herscheppen voor de toekomst.
De boer, het platteland. Zij vormen een onlosmakelijk deel van de identiteit van China. Wist u dat het zelfs tot uiting kwam in het schrift? Welk ander land dan China zou immers het karakter voor huis, thuis en familie weergeven met een varkentje onder een dak?

Peter Ho
Kalligrafie door Sylvia Ho-Chang

Uit: China Nu, jaargang 19, nr 1, 1994