Wie heeft het Chinese schrift uitgevonden? En, zijn computers wel zo wiskundig als ze Iijken?

Laatst bedacht ik mij dat als het Chinees geen karakters had, ik nu bar weinig te vertellen zou hebben. Ik mag de uitvinder van het Chinese schrift wel dankbaar zijn. En dat terwijl ik tot nu toe nog nooit aandacht aan het ontstaan van het Chinese schrift heb besteed. Vandaar dat deze rubriek iets wil verhalen over de uitvinder van het Chinese karakter.

Het idee van het karakter wordt door de Chinese traditie toegeschreven aan Fu Xi, terwijl Cang Jie de eerste zou zijn geweest, die het op schrift gesteld heeft. Een oud geschrift, de Huainanzi, schrijft dat ,,gierstekorrels uit de hemel regenden en de geesten en demonen weenden in de nacht” op het moment dat Cang Xie het allereerste karakter neerschreef.

Nogal een heftige gebeurtenis dus.

Over Fu Xi is wat meer bekend.

Hij behoort tot één van de vijf oerkeizers uit de oudheid. Zijn moeder zag eens in het moeras een voetstap. Toen ze erop ging staan werd ze zwanger en na een zwangerschap van twaalf jaar werd Fu Xi geboren. Hij had het lichaam van een slang en het hoofd van een mens. Je zult maar zo’n kind hebben, maar goed. Aan Fu Xi hebben we niet alleen de karakters te danken, maar ook de uitvinding van de bagua, de acht diagrammen.

Volgens de historie zag Fu Xi, terwijl hij aan het overdenken was hoe hij de dingen in de wereld in symbolen kon weergeven, een drakenpaard uit een rivier rijzen. Op de rug droeg dit mythisch wezen bepaalde tekens, waaruit hij de acht diagrammen heeft samengesteld. Door het werk van twee andere legendarische personen, koning Wen en de hertog van Zhou, zijn de acht diagrammen gecombineerd tot vierenzestig hexagrammen. Doordat Fu Xi elk diagram ook heeft gecreëerd uit de twee primaire principes Yin en Yang, staat elk hexagram voor een bepaalde situatie in het universum dat opgevat kan worden als een krachtenverhouding tussen deze twee principes. Alle hexagrammen bij elkaar geven op deze manier alle denkbare situaties weer die zich in de wereld kunnen voordoen.

Volgens de Chinezen is de grote wetmatigheid die de wereld beheerst, die van de Wet van de Verandering. Als je deze wet kunt doorgronden, dan weet je hoe situaties om je heen veranderen en kun je dus ook de toekomst weten. Het is de Wet van de Verandering die besloten ligt in de hexagrammen. Het eeuwenoude boek waarin deze hexagrammen en hun cryptische verklaringen zijn opgenomen heet de Yi, het Boek der Verandering, waarvan

het karakter dus met een kameleon wordt aangegeven. Met behulp van de Yi werd de toekomst voorspeld.

Over de Yi is nog een aardige anekdote te vertellen. In de eerste helft van de zeventiende eeuw leefde de bekende filosoof en wiskundige Leibniz, die helemaal weg was van de Chinese cultuur.

Een groot deel van zijn leven zocht hij naar een filosofie waarbij het niet aankomt op de betekenis van de afzonderlijke elementen die in een bepaalde denk-samenhang optreden, maar slechts op het formele schema waarin ze optreden. Deze denkmethode werd het binair systeem in de wiskunde, ofwel het systeem van de eentjes en de nulletjes. Er wordt beweerd dat Leibniz vlak voor zijn revolutionaire inzicht, een vertaling van de Yi onder ogen had gekregen. Hij was enorm geraakt door de eenvoud waarmee de Chinezen door slechts de twee principes van Yin en Yang, en de vierenzestig hexagrammen in staat waren geweest hun wereld te vatten in een verklarend systeem. Het zou op dat moment geweest zijn, dat hij het tweetallig stelsel heeft uitgevonden. Betekent dit dat we onze computers aan de Yi te danken hebben…?

• Peter Ho
Kalligrafie door Sylvia Ho-Chang

Uit: China Nu, jaargang 18, nr 4, 1993