Diep in de heuvels van het gewest Yongding, in het zuidwesten van de provincie Fujian, liggen de gigantische ronde huizen van de Hakka-bevolking.
De Hakka’s, door de lokale bevolking zo genoemd omdat ze uit andere provincies afkomstig waren, zijn een Han-Chinese bevolkingsgroep die haar oorsprong vindt in het veel noordelijker gelegen stroomgebied van de Gele Rivier.
Chinese historische geschriften melden dat ze vanaf de 3e eeuw in grote getalen zuidwaarts trokken, waar ze zich vestigden in de provincies Jiangxi, Fujian, en Guangdong. Ze leefden er in hechte gemeenschappen en bleven zich altijd van de lokale bevolking onderscheiden. Aanvankelijk bouwden ze eenvoudige hutten van bamboe en stro en later van leem. Naarmate de families zich uitbreiden, en ze zich in toenemende mate bedreigd voelden door rondtrekkende roversbenden, pasten ze hun bouwstijl aan. De meer verdiepingen tellende lemen huizen werden voor defensiedoeleinden dicht open gebouwd en onderling verbonden. De constructies van gestampte aarde waren relatief gemakkelijk te bouwen met plaatselijke middelen, de woningen waren sterk en voorzien van goede ventilatie. Deze bouwwerken groeiden uit tot de grote ronde vesting-achtige huizen die er vandaag de dag nog staan.
In de 18e eeuw groeide Yongding uit tot een centrum voor tabakscultuur en -handel. Veel Hakka’s wisten hiermee grote rijkdom te verwerven, en een aantal slaagde erin het via Keizerlijke Examens tot ambtenaar te brengen.
Het ging de Hakka’s goed, ze genoten en hogere economische en politieke status dan ooit tevoren, en er werden op grote schaal nieuwe en grotere ronde huizen bijgebouwd. Ook breidde de unieke bouwstijl zich it naar aangrenzende gewesten als Nanjing, Heping, Shizhong, Dapu, en ook naar Hakkagemeenschappen in de provincies Guangdong, Jiangxi en Guangxi.
De grootste verzameling ronde huizen, Chengqilou, staat in het stadje Guzhu (gewest Yongding) en dateert uit het einde van de 17e eeuw. De gebouwen staan gerangschikt in 4 concentrische cirkels en lopen naar binnen toe in hoogte af. De buitenste ring is 12,4 m hoog, heeft een omtrek van bijna 230 m en telt 4 verdiepingen met elk 72 kamers. De buitenmuur is hier en daar wel 1,5 m dik. In de kamers op de begane grond wordt gewoonlijk gekookt en gegeten. De eerste verdieping dient voor opslag van voedsel. Op de tweede verdieping bevinden zich zit- en slaap-kamers. De tweede gebouwenring telt 2 verdiepingen met in total nog eens 80 kamers. De derde ring vormt, met de tempel in het midden, een hal voor ceremonies en bijeenkomsten. Verder heeft het complex haar eigen waterputten. Chengqilou bood ooit onderdak aan 80 families, met in total meer dan 600 mensen.

In omliggende stadjes zijn niet minder spectaculaire voorbeelden van uit leem en steen opgetrokken woongebouwen te vinden. Sommige zijn rond, andere rechthoekig, en vaak omvatten ze naast woonvertrekken ook scholen, tuinen, en stallen. Het kasteel-achtige Zhengchenglou in Hongkeng bestaat uit 8 rijkelijk met schilder- en beeldhouwwerk versierde gebouwengroepen, gerangschikt in de cirkelvorm van de traditionele Chinese ‘Acht Diagrammen’. Het merendeel van de ronde huizen is nog in gebruik. Zelfs in het meer dan 1000 jaar oude Daxialou wonen tot op de dag van vandaag nog 8 families bijeen.

Joke ter Weele

CHINA NU, jaargang 13, 1988, nr 4